Çocuk, doğduğu andan itibaren, ergenlik sonuna kadar hızlı bir gelişim
gösterir. Gelişim, normal bir yapıya sahip her çocukta mutlaka bedensel ve
duygusal olarak gözlemlenir. Çocuğun gelişim süresince, çevresiyle kurduğu
duygusal ilişkilerinde yer alan en önemli elemanlardan biri de resimli masal
kitaplarıdır. Aynı zamanda metin ve illüstrasyonlardaki karakter çocuğun
kişiliğinin gelişiminde önemli rol oynar. Çocukların özellikle bu psikolojik
açıdan geçirdiği gelişmelerin incelenmesi illüstrasyon sanatçısına faydası
olacaktır. Çünkü bir yetişkin olan sanatçının çocuğun dünyasını anlayabilmesi,
onun dünyasına yönelmesi, onun ihtiyaçlarına cevap verebilmesi ve isteklerini
yerine getirebilmesi gerekir. Bu konuda çocuğun seviyesi düşünülerek
karakterler yaratılmalıdır. Bu da karakter yaratmadan önce iyi bir araştırmayı
ve çocuğu anlamayı gerektirir. İllüstrasyon sanatçısının karakter yaratmadan
önce yapması gereken temel yöntem budur.
Masallar, karakterleriyle çocuğa iyi-kötü, güzel-çirkin, dost-düşman…
gibi değerlerin dengesini sergiler. Çocuğa gerçek hayattan araladığı pencereyle
düşsel bir dünya ile onların kişisel gelişimine katkıda bulunup hayata hazırlar.
Çocuk kitapları illüstrasyonları için karakter yaratma, sanatçı açısından zevkli
bir çalışmadır. Çünkü çocuk, sanatçı fantezilerine geçit veren engin bir
hoşgörüye sahiptir. Yaratılan karakterler, biçimler, mekanlar çocuğun kendisi
kadar özgür, grafik unsurlar ise kitaba özgün bir düzen içinde olabilir ve
çocuklar bunu asla yadırgamaz; hatta ilginç bulurlar.
Çünkü çocuk kitapta sözü edilen karakteri görmek, tanımak ve hatta
dokunmak ister. Masal kitapları karakterleriyle kendini özdeşleştirir. Bu
özdeşleştirmenin sonuçları, onun tüm yaşamını etkiler. Bilinç altına yerleşen
bu izleri ileriki yaşlarda eğitimle silmek hemen hemen olanaksızdır. Eğer
kişilikli bir topluma sahip olmak istiyorsak. Öncelikle çocuğun kendini özdeşleştirdiği bu karakteri, özgün eserler yaratma fantezisi olan, illüstrasyon
sanatçılarının yaratmasına izin vermeliyiz. Çocuğun hayal gücü ve kişiliğinin
gelişmesine yönelik hem içerik hem de biçimsel açıdan özgün eserlerin
oluşması, geleceğimize yapılacak en büyük yatırım olarak gösterilebilir.
Yurt dışının aksine ülkemizde çocuk kitapları resimleme konusuyla
ilgili sanatçıyı bilgilendirici kaynakların yok denecek kadar az olması bu
araştırmanın ortaya çıkmasındaki ilk düşüncedir. Kaynağın olmaması, çocuk
kitapları resimleyen sanatçılar açısında, bilinçli bir şekilde yapılamamasını da
beraberinde getirdiği söylenebilir. Görsel açıdan özgün karakterler tasarlamak,
önce sanatçının yaratıcılığı sonra da çeşitli tasarım aşamalarını beraberinde
getirdiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Araştırmada, çocuk kitapları illüstrasyonları karakterleri incelendiğinde,
karakterlerin sanatçı tarafından yaratılması sürecinin çeşitli aşamalardan
meydana geldiği görülmektedir. Yapmış olduğumuz araştırmanın sonucunda
aşağıda belirtilen aşamalar;
* Karakterin Kişiliği; öncelikle masalda geçen karakterlerin kişilik
özelliklerinin, onun edebi açıdan nasıl tasvir edildiğinin tüm ayrıntılarıyla
bilinmesi,
* Sanatçının tasarlayacağı karakterin, çocuğun yaşına ve ilgi alanlarına
göre nasıl olması gerektiğini pedagojik açıdan bilmesi,
* Karakter Tavır, Davranış Tanımları; eskizlerden itibaren karakterlerin
metindeki kişisel özelliklerine dayanarak anatomik yapısının, vücut oranlarının
belirlenmesi, karakterlerin çeşitli hareket ve açıklardan tasarlanması,
* Masalda resimlenecek olan sahnenin seçimi; karakterlerin bu sahne
içerisinde hangi açıdan resimleneceği,
* Eskizler; karakterlerin sahne içindeki yeri ve hareketi,
* Tekniğin Seçimi; masalın, karakterlerin ve çocuğun yaş seviyesine
uygun olarak sanatçının yaratıcılığı doğrultusunda uygun tekniğin
kullanılması,
* Renk Seçimi; karakterlerin kişisel özellikler ve çocuğun ilgi seviyesi
doğrultusunda gerek karakterlerin giysileri gerekse resmin bütününde
kullanılacak renklerin seçimi,
* Kompozisyon Bütünü; karakterlerin oran ve orantı dahilinde mekan
içindeki yeri, mekanın tasarlanması, çocuk kitapları için karakter tasarlayacak
sanatçıya yol gösterecektir.
Türk masallarının bir çoğunun oldukça eski dönemlerden beri halk
arasında dilden dile -söylence olarak- anlatılarak günümüze gelmiştir. Bu
masalların resimli birer kitap şeklinde çocukların beğenisine sunulması
Cumhuriyet döneminden biraz daha öncedir. Matbaa gibi kitap basımında
önemli rol oynayan teknolojik gelişmelerin ülkemize geç gelmesi önceki
dönemde ülkemizdeki illüstrasyon sanatçılarının yetişmemesine neden
olmuştur. Buna bağlı olarak da çocuk kitapları resimlemenin ne denli önemli
olduğu geç anlaşılmıştır.
Ülkemizde çocuk kitapları illüstrasyonları tasarlamak ve çizmek ayrı bir
uğraş alanı değildir. Yayınevlerinin çocuk kitaplarına bakış açıları ve
illüstrasyon sanatçılarına verdiği önem ortadadır. Sanatçı açısından ülkemizde
sadece çocuk kitapları için illüstrasyon yaparak hayatını devam ettirmek
oldukça güç olduğu görülmektedir. Bu durumda ülkemizde karakter yaratma
konusunda yetişmiş dünyaca tanınan sanatçılarımızın ve buna bağlı olarak ünlü
karakterlerimizin oldukça az olmasının nedenidir. Yetenekli sanatçıların
olmasına rağmen Türkiye’de çocuk kitapları resimleyen sanatçıların
yetişmemesi ve ünlü karakterlerimizin olmaması, ticari kaygıların, görsel açıdan karakter yaratmayı etkilediği açıktır. Gerek yayınevlerinin çeviri
kaynaklara yönelmesi, gerekse sanatçılara verdikleri gereken önemi
vermemeleri, bizim masal ve hikaye karakterlerimizin dünyaca ünlü birer ikona
dönüşememesinin sebepleri arasındadır.
Özge MARDİ BAYAR
Atölye İzmir Kurum Müdürü / Çocuk Kitabı Yazarı /İllüstrator
