Mimarlığın sözlük anlamı belirli ölçü ve kurallara göre yapılar yapma sanatıdır. Kavramsal anlamı ise, insan hayatını içinde barındıracağı mekan/mekanları oluşturmak veya üretmek amacı ile yapı/yapısal grupları kapsayan fiziki çevreyi tasarlayarak oluşturma uğraşına verilen isimdir. Peki nedir bu kurallar ya da tasarılar? Gerçekten bu tasarlamanın somut bir ya da bir kaç kuralı var mıdır?
Tasarım, mimari proje hazırlama sürecinde en önemli aşamalardan biridir. yapının, dış mekanda çevre ve insan ile sürekli iletişim halinde olduğunu düşünürsek eğer görsel algımıza yön veren en önemli etmendir aynı zamanda. bu sebeple tasarlanan yapı ile ilk iletişime geçtiğimiz an, yapının bize kendini sunduğu “an”dır. Bu sebeple tasarımın güçlü bir etki bırakması yapının çevre ve insan ilişkisinde önemli rol oynar.
Varoluşundan bu yana görsel olarak uyum estetik gibi kavramları ortaya çıkararak bu kavramları her gecen gün geliştiren insanoğlu, hayatını içinde barındıracağı mekanları/yapıları da tasarı adı verdiği kavram çerçevesinde ortaya çıkarmıs, günümüze kadar da, estetiğin ön plana çıktığı bu tasarıları belirli kalıplar çerçevesinde isimlendirip temek ilkeler haline getirmiştir. Tasarım sürecinde , tasarı elemanlarının, tasarı prensipleri ile birlikte doğru kullanım ve kombinasyonları ile etkili, doğru tasarılar yapılabilir. ritim, denge, vurgu, kontrast, harmoni, oran, bütünlük, çeşitlilik bu ilkelerin ana başlıklarıdır ve dünyanın en eski mesleği olarak kabul edilen mimarlığın tasarımında ayrılmaz parçalardır. Bu ilkelerden kısa kısa bahsedecek olursak eğer:
Denge;
Tasarıda kullanılan elemanların bütün içerisindeki kararlılığının gösterebilmesi için eşit olarak dağılımının sağlanmasıdır. Bütünü oluşturan parçalar arasında renk, yön, biçim, oran bütünlüğü olmalıdır. Fakat bu bütünlüğü oluştururken elemanların kullanımı ve seçiminden dolayı oluşabilecek monotonluklardan kaçınılmalıdır.
Ritim;
Tasarıda kullanılan elemanların aynı tekrarla veya aralıklarda tekrarlanarak kullanılmasıdır.
Vurgu;
Tasarıda dikkat çekmek istenen ya da diğer bir deyişle vurgulanmak istenen kısmıdır. Bu vurgular, renk, şekil, form, ve ya diğer elemanlarla sağlanabilir. Açık-koyu, dolu-boş ilişkisi de dikkat edilmesi gereken bir husustur. Çünkü tasarıda göz alıcı olan, odak noktasıdır. Boyut, yerleşim, şekil, renk, ya da çizgilerin kullanımı vurgulanacak kısmı tanılı kılar.
Kontrast;
Tasarıda kullanılan elemanların bütününde oluşturulan farklılıktır. bunlar renk, oran, ölçek, şekil, doku vb. tasarı elemanları ile elde edilebilir.
Harmoni;
Tasarıdaki bu harmonik dokunuşlar, tasarı elemanlarındaki uyumlu ve dengeli dağılım ile tasarımın her noktasında bir dikkat oluşturur ve böylelikle bir akış, bir eylem hissi oluşturur.
Oran;
Oran ise bir tasarı elemanının diğer parçalarla ve bütünle olan ilişkisidir. estetik görünme katsayısı oldukça büyüktür. Doğadaki bütün varlıklar estetik bir orana sahiptirler ve bu orana altın oran adı verilir.
Bütünlük;
Bir tasarımı oluşturan bütün parçalarda aranılan bütünsel uyumdur. ve bu uyumda kendine has bir üslup söz konusudur. kullanılan bu dil, çizgi, renk, malzeme ya da doku gibi elemanların tutarlı ve dengeli kullanımı ile elde edilir.
Çeşitlilik;
Değişiklik ve zıtlıkları içeren bir tasarı ilkesidir. bahsettiğimiz bütünlük ilkesi içerisinde elde edilen canlı ve zengin bir çeşitlilik de tasarı içerisinde farklı bir unsur olacaktır. Çeşitlilik tasasrıın farklı durum, form, şekil, farklılık, vurgu, farklı boyut ve oranlarındaki kalitesidir.
H. Barış Balta
Yüksek Mimar ve Restorasyon Uzmanı
Atölye İzmir Eğitmeni
